ՍԿԶԲՈՒՄ ԽՈՍՔՆ ԷՐ

Հարցազրույց հայազգի ճանաչված մեցցո սոպրանո Մարիամ Սարգսյանի հետ

Մարիամ Սարգսյանը (Ֆրանսիա) մեծանուն օպերային երգչուհի Զարուհի Դոլուխանյանի աշակերտուհին ու գործի շարունակողն է: Նա ավարտել է նաև հանրահայտ Schola Cantorum-ը և Փարիզի Ecole Normale de Musique կոնսերվատորիան: Երգչուհու ստեղծագործական կյանքում առանձնահատուկ ուշադրություն է հատկացվում նոր վոկալ երգացանկի ձևավորմանը: 2014 թվականին բրիտանական հեղինակավոր Gramophone Magazin-ը Մ. Սարգսյանին անվանել է «ռոմանսի անզուգական վարպետ»: Մարիամ Սարգսյանը պարբերաբար հանդես է գալիս Եվրոպայի, Ամերիկայի և Իսրայելի հեղինակավոր համերգասրահներում:

Սկավառակի ֆրանսիական ակադեմիան (Académie du Disque Lyrique) Մարիամ Սարգսյանին «Ոսկե Օրփեոս» է շնորհել «Tristesse des choses» («Իրերի թախիծը») սկավառակի ձայնագրության համար։ Մրցանակը 2015թ. հունիսին Փարիզի Շատլե թատրոնում կայացած մրցանակաբաշխության ժամանակ հանձնել էր Փարիզի օպերայի և Սկավառակի ակադեմիայի պատվավոր նախագահ և Իվ Սեն Լորանի ֆոնդի նախագահ Պիեռ Բերժեն։

Դուք ելույթ եք ունեցել Եվրոպայի, Ամերիկայի հայտնի բեմերում, բայց Հայաստանում առաջին անգամ եք համերգով հանդես գալիս: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված և ինչպե՞ս ստացվեց, որ որշեցիք այստեղ ևս համերգ ունենալ:

Ես 2005 թվականից ի վեր Հայաստան չէի եկել: 2013-ին, երբ ընտանեկան հարցերով այստեղ էի, հանդիպեցի Արթուր Ավանեսովին, ում հետ իհարկե ծանոթ էի և նախկինում համագործակցել էինք, բայց այդ անգամ որոշեցինք միասին ալբոմ թողարկել, որտեղ քիչ հայտնի ռոմանսներ ընդգրկված կլինեին: Այդպես էլ արեցինք: Նույն տարվա աշնանն արդեն ձայնագրեցինք մեր համատեղ առաջին սկավառակը:
 
Ինչ վերաբերվում է այստեղ համերգով հանդես գալուն, այն ժամանակ ես հանդիպումներ ունեցա այն փոքրաթիվ կազմակերպիչների հետ, ովքեր այստեղ առհասարակ զբաղվում են համերգներ, մշակութային միջոցառումներ կազմակերպելով: Մի քանի պլաններ գծեցինք, բայց ինչ-ինչ պատճառներով դրանք իրականություն չդարձան: Դրանք հանգամանքներ էին, որոնք ինձանից կախված չէին: Ինչևէ, այս անգամ որոշեցի կազմակերպչական հարցում նեղ շրջանակի վրա հույս դնել և ստացվեց թե՛ համերգը և թե՛, ինչպես արդեն գիտեք, Արթուրի հետ 3-րդ ձայանսկավառկի շնորհանդեսը: Իհարկե հույս ունեմ, որ ապագայում հնարավորություն կլինի նաև նոր համագործակցությունների՝ այլ երաժիշտների և կազմակերպիչների հետ:
 
Բազմաթիվ անգամ ոչ հայ հանդիսատեսին ներկայացել եք հայկական երգերի կատարումներով: Ինչպե՞ս է վերաբերվում օտար հանդիսատեսը այդ ստեղծագործություններին: Ի՞նչ արձագանքներ են լինում:

Անցյալ տարի մայիսին Ռոմանոս Մելիքյանի և Տիգրան Մանսուրյանի ստեղծագործությունները կատարեցի Փարիզում: Շատ լավ ընդունվեց: Այդ համերգից հետո քննադատները հիացած էին Ռոմանոս Մելիքյանով, գրում էին, որ նա հայկական Ռավելն է: Ջերմ կարծիքներ հնչեցին նաև Մանսուրյանի ստեղծագործությունների մասին… հրաշալի են ընդունում: Արևմուտքում, ինքներդ գիտեք, որ մեծամասամբ հայ երաժշտությունը ասոցացվում է Կոմիտասի և Խաչատրյանի հետ, բայց մենք աշխատում ենք, որ մյուս կոմպոզիտորների գործերին էլ ծանոթ լինեն դրսում: Չմոռանամ նշել, որ անցյալ տարի Յ. Միլկիսի հետ ձայնագրել ենք նաև Ալեքսանդր Հարությունյանի ստեղծագործություններից:
 
Առհասարակ ի՞նչ պահանջներ ունի օրինակ եվրոպացի հանդիսատեսը: Որո՞նք են նրա նախընտրությունները:

Շատ տարբեր են և՛ հետաքրքրությունները, և՛ պահանջները: Գիտեք, հիմա շատ տարօրինակ բաներ են կատարվում: Օրինակ՝ Եվրոպայում որոշ օպերային թատրոններ բացվեցին միայն դեկտեմբերին… ճգնաժամ, ահաբեկչություններ… Երաժշտությունը սրանից տուժում է: Կամերային երաժշտության դեպքում ամեն ինչ շատ ավելի տխուր է, քան օպերայի դեպքում: Օպերաների մեծ մասը պետության կողմից ֆինանսավորում ստանում է, իսկ ինչ վերաբերում է կամերային երաժշտության համերգներին, երաժիշտներն ու կազմակերպիչները մտածում են առաջին հերթին այնպիսի ծրագրի մասին, որին հանդիսատեսը ուշադրություն կդարձնի, որովհետև վարձատրությունը դրանից է կախված: Իհարկե նախանձելի չէ իրավիճակը, բայց ոչինչ… Եթե կարդանք, օրինակ, Բրամսի կամ Բեթհովենի նամակներից, նրանք էլ գրում են, որ իրենց ոլորտում ամեն ինչ վատ է, ճգնաժամային է իրավիճակը… այնպես որ ես մտածում եմ, որ սա հաղթահարելի է:

Հետաքրքրիր է, որ մեր հյուրերը վերջերս հաճախ են այդ ճգնաժամի մասին խոսում: Երբեմն անգամ լսում ենք, որ եվրոպացի հանդիսատեսն էլ այլևս դասական համերգներին չի գնում, իսկ Հայաստանում, գիտեք, դա միշտ է անհանգստացնող հարց եղել: 

Գիտեք, մարդիկ մի քիչ էլ վարժվել են նրան, որ երաժիշտները անընդհատ դժգոհում են (ծիծաղում է): Վերջերս իմ ծանոթ քննադատներից մեկին հրավիրեցի մի համերգի, որտեղ իմ աշակերտուհին էր ելույթ ունենում: Նա ինձ ասում է. «Մարիամ, գիտեք, ես արդեն սովոր եմ իհարկե լսել երաժիշտների բողոքները, բայց եթե անկեղծ լինենք, նոյեմբեր ամսից (նոյեմբերին Փարիզում ահաբեկչական գրոհների շարք տեղի ունեցավ - հեղ.) դահլիճներն իսկապես դատարկ են: Սա ասում է մարդ, ով միշտ ներկա է համերգների, դա նրա աշխատանքն է, հասկանում եք: Իրավիճակը շատ տարբեր չէ նաև Եվրոպայի մյուս քաղաքներում, ես, օրինակ, վերջերս կարդում էի, թե ինչքան համերգասրահներ ու փառատոններ են փակվում: Բայց այդ ամենն իմ կարծիքով նաև վերականգնվող գործընթաց է, դա շրջանի է նման, որոշ համերգասրահներ կփակվեն, մյուսները կբացվեն, այստեղ մեկ այլ ավելի կարևոր հարց կա, որին ուշադրություն պետք է դարձնել… մարդկանց պետք է կրթել: Որպեսզի անձը դասական համերգից հաճույք ստանա, նա պետք է պատրաստված լինի դրա համար: Ինչո՞ւ մարդիկ չեն զարմանում, օրինակ, երբ ասում ես, որ լավ գինին գնահատելու համար, մարդը պետք է ծանոթ լինի դրան, ունենա համապատասխան ճաշակ, նույնը հագուստին և մնացածին է վերաբերում, այսինքն՝ առօրյայում դա, չգիտես ինչու, հասկանալի է, բոլորը սա գիտեն, իսկ երբ հարցը դասական արվեստին է վերաբերվում, մտածում են՝ կա՛մ հավանեց, կա՛մ ոչ: Բայց այդպես չէ, որոշակի ջանք է պետք գործադրել դասական երաժշտությանը ընտելանալու, ինքնակրթվելու համար: Ժամանակին մարդկանց մեծ մասը այդպիսին էր, նրանք հաճույք էին ստանում դասական երաժշտություն ունկնդրելիս, և այսօր էլ, օրինակ, Գերմանիայում և Ավստրիայում մարդիկ դեռ շարունակում են հաճախել դասական համերգների և վայելել դրանք: Սա նրանց առօրյայի մի մասն է… առօրյայի անբաժան մասը, սա նրանց կյանքի մի մասն է, և պետք է ջանք գործադրել, որպեսզի այստեղ էլ դա մարդկանց մեծ մասի առօրյան դառնա:

Ինչպե՞ս: Բոլորս այս մասին խոսում ենք, և բոլորս գիտենք, որ պետք աշխատել այդ ուղղությամբ, բայց քչերն են կոնկրետ մեթոդներ առաջարկում: Դուք ինչպե՞ս եք պատկերացնում այդ գործընթացը:

Եթե ընտանիքը սա չի անում, ապա, իհարկե, միանշանակ դպրոցի միջոցով: Եթե այն առաջարկվի դպրոցում, անպայման այնտեղ սովորողները, ոչ բոլորը իհարկե, բայց որոշակի տոկոսը կադապտացվի, կընկալի դա. պետք է հանրայնացնել դասական արվեստն ամեն կերպ: Նախորդ տարի, երբ ես զրուցում էի Ձայնասկավառակների ֆրանսիական ակադեմիայի փոխտնօերնի հետ (երբ իմ և Արթուրի ձայանսկավառակը «Ոսկե Օրփեոս»-ի էր արժանացել), նա երկար պատմում էր, որ ինքը մի ընտանիքից է, որտեղ երաժշտությունը իսպառ բացակայել է, և ինքն առաջին անգամ օպերա է գնացել 22 տարեկանում: Պատմում էր, որ առաջին անգամ «Ֆալստաֆ»-ի 10-րդ րոպեին քնել է, բարկացել է, հաջորդ անգամ քնել է կես ժամ անց, երրորդ անգամ է վերադարձել և լսել է օպերան մինչև վերջ: Նա ստիպել է իրեն գալ օպերա, ստիպել է լսել և հետո սիրել է օպերան այնքան, որ երաժշտությունը նրա կյանքի անբաժան մասն է դարձել: Դրանից հետո նա տարվել է կամերային երաժշտությամբ և այսօր երաժշտության մեծ գիտակ է: Իհարկե, 22 տարեկանում մարդն ինքը պետք է ուզի բացահայտել օպերան կամ դասական արվեսն իր համար, բայց որ մենք երեխային պետք է ցույց տանք, առաջարկենք այդ ամնենը, պարտադիր է, և սա այո, պետք է անել դպրոցում:

Վերադառնանք Ձեր գործունեությանը և խոսենք նոր վոկալ ռեպերտուարի մասին, քանի որ Դուք նոր գործեր հաճախ եք ներկայացնում: Ովքե՞ր են դրանց հեղինակները, ինչպե՞ս եք համագործակցում նրանց հետ:

Երբեմն ես եմ գտնում, երբեմն ինձ են գտնում (ծիծաղում է): Արթուրի հետ մեր համագործակցության դեպքում այնպես եղավ, որ մենք գտանք միմյանց: Նա ինձ համար վոկալ ցիկլ է գրել, որը մենք, հուսով եմ, մոտ ժամանակներս կձայնագրենք:  
 
Դուք նաև հին և մոռացված գործեր եք ներկայացնում: Իսկ դրա՞նք ինչպես եք գտնում:

Սա իմ ամենասիրելի թեմնան է (ժպտում է): Շատ հետաքրքիր է գտնել հայտնի կոմպոզիտորի բոլորովին անհայտ գործերը և ցույց տալ դրանք, ինչպես դա եղավ Չայկովսկու և Կյուիի երգերի պարագայում (այս ձայնասկավառակը արժանացել է «Ոսկե Օրփեոսի»): Հիմա աշխատում ենք Օֆենբախի գործերի վրա: Թվում է, այլևս ոչինչ չկա նրանից, բոլոր գործերը արդեն հայտնի են, կատարվել են, և այլևս անհայտ ոչինչ չկա, բայց հիմա մենք ձայնագրում ենք գործեր, որոնք երբեք չեն կատարվում և երբեք չեն ձայնագրվել: Կձայնագրենք այս ալբոմը դաշնակահար Դանիել Պրոպերի և իմ աշակերտուհու և կոլեգայի` սոպրանո Ֆանի Կրուեի հետ, հուսով եմ, որ հետաքրքիր կլինի: 
 
Մեզ նաև այդ գործընթացքի տեխնիկական մասն է հետաքրքրիր: Այսինքն՝ այդ գործերը արխիվներո՞ւմ եք գտնում, գրադարաններո՞ւմ եք փնտրում, ինչպե՞ս է դա տեղի ունենում:

Երբեմն ամեն ինչ բաց դրված է մի տեղում, պարզապես մարդը մտքեր չունի դրա հետ կապված: Հաճախ բնավ պարտադիր չէ արխիվները քչփորել, որպեսզի մոռացված բաներ գտնես: Օրինակ, Օֆենբախի այն գործերը, որ մենք պետք է ձայնագրենք, հրատարակված էին: Այդպիսի գործեր անգամ ինտերնետում կարելի է գտնել: Մի մասը իհարկե գտնում ենք արխիվում, պատվիրում ենք տարբեր գրադարաններում: Այս ալբոմի գործերից մեկը ես գտա Ամերիկայի Քոլամբուսի համալասարանում, բաց դրված՝ հասանելի բոլորին: Մի հրաշալի ստեղծագործություն, որ չի կատավում այսօր և ձայնագրված էլ չէ: Այսպես (ժպտում է):

Հարցազրույցից առաջ մենք խոսում էինք Ձեր երգացանկի մասին և որոշեցինք մի հարց էլ պարզել: Ինչպե՞ս է ստացվել, որ Դուք կատարում եք կամերային գործեր, երգել եք օպերայում և նաև բարոկկո երաժշտություն ենք կատարում: Մեր պատկերացմամբ շատ տարբեր տեխնիկաներ են պահանջվում նման հետաքրքրությունների շրջանակի համար: Ի՞նչ կասեք:

Գիտեք, երգիչը շատ յուրահատուկ թռչուն է (ծիծաղում է): Ձայնն է ընտրում երգացանկը: Պարզապես այնպես է ստացվել, որ իմ ձայնը ճիշտ են տարբերակել ի սկզբանե: Եվ այնպես է ստացվել, որ իմ երեք ուսուցիչներն էլ և՛ սովորել, և՛ դասավանդել են՝ հիմնվելով իտալական տեխնիկայի վրա՝ իտալական դպրոց, 19-րդ դար: Իրականում դա է հիմքը: Այն, ինչ անվանում են ռուսական դպրոց, ֆրանսիական դպրոց, այս բոլոր մարդիկ հիմնվում են իտալական բազայի վրա, և bel canto  իրականում դադարեց գոյություն ունենալ, երբ Ռոսինին գրեց Շամիրամը (Semiramide, 1823): Եվ բարոկկոն էլ bel canto-ի մաս է: Երբ ասում են bel canto, բոլորը Վերդիին են հիշում, բայց սա Վերդիից առաջ գոյություն ունեցող իրողություն է: Ես մինչվերդիական բելկանտիստ եմ և այն ամենը, որ ես կարող եմ անել, և ինչը ինձ թույլ է տալիս իմ երգեցողական ապարատը, շնորհիվ դպրոցի է և, իհարկե, ձայնի, այսինքն՝ դա bel canto-ի բազան է և ինստրումենտալ ձայնը: Իսկ օպերայում հիմա մեծ դեր խաղում են, կոպիտ ասած, դեցիբելները: Հիմա, օրինակ, շատ օպերային թատրոններ բարձրախոսներ են տեղադրում, որովհետև անմարդկային է երբեմն այդ ամենը, մեծանում է դահլիճը, մեծանում են նվագախմբերը, դրա համար կարիերան է կրճատվում երգիչների, մարդիկ պարզապես չեն դիմանում… 

Իմ տեխնիկան ինձ թույլ է տալիս ընտրություն կատարել, բայց ես հիմա շատ քիչ եմ օպերայով հետաքրքրվում, ինձ հիմա գրավում է ավելի շատ կամերային երաժշտությունը, իմ ուժերը հիմա ներդրել եմ այստեղ:

Հայաստանի երաժշտական կյանքով հետաքրքվո՞ւմ եք: Իրադարձություններին հետևո՞ւմ եք:

Միայն նրանով, ինչ Արթուրը բացահայտում է ինձ համար և ինչի մասին ասում է: Ես լիովին վստահում եմ նրան (ժպտում է):

Դուք նաև դասավանդում եք: Հետաքրքիր է, ո՞րն է դասավանդման Ձեր մեթոդը: Ի՞նչ եք առաջին հերթին սովորեցնում ձեր ուսանողներին:

Հիմա ինձ տեխնիկան է շատ հետաքրքրում… վոկալ տեխնիկան: Ես հիմա չեմ ուզում երգչին երաժշտություն սովորեցնել: Ես փորձում եմ նրան փոխանցել այն բոլոր տեխնիկական գիտելիքները, որոնք կօգնեն նրան իր երաժշտական մտքերը կյանքի կոչել: Ես զբաղվում եմ նրանց տեխնիկայով, դիկցիայով և ոճով: 

Դիկցիայի մասին: Լավ դիկցիան նո՞ւյնպես ուսուցիչների ջանքերի արդյունքն է… Ձեր պարագայում օրինակ:

Իրականում bel canto-ի մեծ մասն է դիկցիան: Լսեք, օրինակ, Կառուզոյի կամ Պատտիի ձայնագրությունները: Իդեալական դիկցիա է, ամեն ինչ հասկանալի: Հիմա շատ մարդիկ կան, որ կուրծք են ծեծում և ասում՝ մենք բելկանտիստ ենք, բայց ոչ մի կապ չունեն դրա հետ, որովհետև չունեն մաքուր դիկցիա: Օպերան ծնվել է Մոնտեվերդիից, դա թատրոն էր, և երաժշտությունը լրացնում, հարստացնում էր թատրոնը, այսինքն՝ սկզբում տեքստն էր և հետո միայն երաժշտությունը: Սկզբում խոսքն է: Եվ իմ առաջին ուսուցիչը՝ Զառա Դոլուխանովան, բոլորի կատարումների հիմքում դնում էր բառը, և դա էր պատճառը, որ այդ ամենը տարօրինակ էր հնչում այն ժամանակ, մի շրջան, երբ ամեն ինչ «լյա-լյա»-ի վրա էր հիմնված: Եվ իհարկե, սա պետք է սովորել: Եվ պետք է ասեմ, որ երգչին, ով վերը նշածս «լյա-լյա»-ին սովոր է, հասկացնել, որ բառը օգնում է, դժվար է և ժամանակատար: Գոռալ, ձայն հանել բոլորը կարող են, իսկ խոսել բեմից, կարող են միայն մարդիկ, որ ունեն այդ տեխնիկան:
 
Իսկ պե՞տք է նոր տեխնիկա յուրացնել ժամանակակից երաժշտություն կատարելու համար:

Նորից պիտի bel canto-ին վերադառնամ. նա բոլոր հնարավորությունները տալիս է: Գիտեք, Ռոսինին երգիչների համար երկու սիրելի վարժություն ուներ. առաջինը՝ mezza di voce (սա մինիմումից մաքսիմում գնալն է), և երկրորդը կոչվում է «մեծ Ռոսինի»: Նախկինում օպերային ընկերությունները որևէ մեկին աշխատանքի չէին վերցնում, եթե նա չաներ այս երկու վարժությունը: Հատկապես վերջին վարժությունը առողջ ձայնի մասին էր վկայում: Այդ հիմա է, որ աշխատանք են առաջարկում անհասկանալի պայմաններում և աշխատանքի են վերցնում ինչպես պատահի, որովհետև շատ օպերային ընկերություններ այլևս չկան: Հիմա միայն Գերմանիայում են կարծեմ դրանք գործում: Ֆրանսիայում օպերային վերջին ընկերությունը փակվեց 90-ականներին: Պիտի կրկնեմ խոսքս և նորից վերադառնամ տեխնիկային և սեփական ձայնին տիրապետելուն: Մենք հաճախ ենք լսում, որ այսինչ երգչուհին ծննդաբերությունից հետո դադարեց երգել, այնինչ երգիչը վիրահատվեց և այլևս չի երգում, կամ այս մեկի տարիքն այլևս այն չէ, բայց չէ՞ որ մենք գիտենք երգիչներ, որ մինչև 70 տարեկանը հրաշալի երգում են: Սա է հենց տեխնիկան, և տեխնիկան էլ այն անիվն է, որ բոլորը փորձում են հայտնագործել, իսկ հայտնագործություններ անել պետք չէ, պարզապես պետք է տիրապետել դրան:
 
Համերգն արդեն իրողություն է, իսկ չե՞ք պատրաստվում Հայաստանում նաև դասավանդել կամ գուցե վարպետության դասեր անցկացնել:

Մեծ հաճույքով և սիրով: Ես անկեղծ պիտի ասեմ, որ 2013 թվականից մինչ օրս այդպես էլ չեմ հասկանում՝ ինչպե՞ս է այստեղ ինչ-որ բան տեղի ունենում, կազմակերպվում: Իսկապես չեմ հասկանում: Ինչ-որ բան դեռևս չի ստացվում, հաճախ անգամ չեմ հասկանում մարդկանց պահվածքը, ենթադրում եմ, որ մենթալիտետի խնդիրն էլ կա, բայց ինչևէ: Հուսով եմ, որ ամեն ինչ դեռ առջևում է:
 
Զրուցեցին Աստղիկ Հակոբյանը և Մերի Դոլմազյանը


[1]bel canto - վոկալ կատարման ոճ, կազմավորվել է XVII դարի կեսին Իտալիայում

  • Created on .
  • Hits: 3468

Կայքը գործում է ՀՀ մշակույթի նախարարության աջակցությամբ։

© 2021 Cultural.am. Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են ՀՀ օրենսդրությամբ: Կայքի հրապարակումների մասնակի կամ ամբողջական օգտագործման ժամանակ հղումը կայքին պարտադիր է: