Սոֆյա Գուբայդուլինա. Երբ ես ստեղծագործում եմ, Քրիստոսի խաչն եմ կրում

«Միայնակ և անսաման հավատով լի Սոֆյա Գուբայդուլինան, որը մեր ժամանակների ամենահայտնի կոմպոզիտորներից է, կռիվ է տալիս իր վերջին ստեղծագործությունների հետ: Զրույց տիեզերքի հնչեղության մասին»: Ահա այսպես է գերմանական հանրահայտ SZ Magazin - ը բնութագրել հարցազրույցը կոմպոզիտոր Սոֆյա Գուբայդուլինայի հետ, որի թարգմանությունը ներկայացնում ենք ստորև:

Սոֆյա Գուբայդուլինան ծնվել է 1931 թվկանին՝ Չիստոպոլում, ունի թաթարական ծագում: Դաշնամուր նվագել և ստեղածագործել սովորել է Կազանում, հետագայում՝ Մոսկվայի կոնսերվատորիայում:

Նա, ինչպես կոմպոզիտոր Ալֆրեդ Շնիտկեն, ավանգարդ երաժշտության ներկայացուցիչ է: Այդ գործերը կատարելը Սովետական Միությունում տարիներ շարունակ արգելված է եղել, քանի որ դրանք չէին համապատասխանում սոցիալիստական իրականության մասին պատկերացումներին:

1981 թվականին Գուբայդուլինան միանգամից նվաճեց երաժշտական աշխարհն, այն բանից հետո, երբ անվանի ջութակահար Գիդոն Կրեմերը առաջին անգամ Վիեննայում կատարեց նրա ջութակի կոնցերտը:

Սոֆյա Գուբայդուլինան երեք անգամ ամուսնացած է եղել, բայց 1992 թվականից մենակ է ապրում Համբուրգի հյուսիսային հատվածում գտնվող մի գյուղում՝ Ապենում, որպեսզի կարողանա ստեղծագործել առանձնության մեջ:

Անվանի կոմպոզիտորը բոլորին չէ, որ հյուրընկալում է: Նա 88 տարեկան է և պետք է ուշադրությունը կենտրոնացնի այն աշխատանքի վրա, որը դեռ ավարտել և մյուսներին թողնել է պետք: Գուբայդուլինան նաև քչախոս է: Մի անգամ քննադատներից մեկը գրել էր, որ նա լռում է բաց աչքերով: Այդպես էլ կա: Ամեն օր իր քայլասայլակին հենված նա անցնում է հացահատիկի դաշտերի կողքով, զբոսնում է փոքրիկ անտառում և վերդառնում է տուն:

«Այդ ընթացքում ես ականջ եմ դնում տիեզերքի ձայներին»,-ասում է նա:

Երբ որևէ մեկն ուզում է Սոֆյա Գուբայդուլինային տեսնել, սովորաբար մերժում է ստանում՝ «ոչ ժամանակ, ոչ էլ ուժ ունեմ»: Բացառություններ հազվադեպ է անում: SZ-ամսագրի հետ առաջին հանդիպումը չեղարկվեց 2018-ին՝ առողջական խնդիրներ պատճառով: Բայց մեկ տարի անց այս փոքրամարմին, զգուշավոր ժպտացող կնոջ հետ հանդիպումը տեղի ունեցավ: Նա մեզ դանդաղ քայլերով ուղեկցեց հյուրասենյակ, որտեղ համերգային մեծ դաշնամուր էր դրված, որը տարիներ առաջ նվեր է ստացել հարյուրամյակի թավջութակար Մստիսլավ Ռոստրոպովիչից:

 Նա մեզ համար թեյ պատրաստեց: Ճաշասեղանին դրված էր Կազանից (որտեղ նա անցկացրել է իր մանկությունը) բերված սրբապատկեր, դիմացի պահարանին դրված էր դստեր նկարը, որը 44 տարեկանում մահացել է քաղցկեղից:

Սոֆյա Գուբայդուլինայի աշխատասեղանին փոքր տառերով և նոտաներով պատված թերթեր են, նրանց կողքին՝ խոշորացույց:

Նրա երաժշտությունը երկկողմանի է: Այն ավանդական է, բայց նաև անսովոր, փորձարարական, ավանգարդիստական: Էլեկտրոնային երաժշտություն, դոդեկաֆոնիա, իմպրովիզացիա, մշակութային տարբեր շրջանակների գործիքներ. նրան ամեն ինչ է հետարքրքում: Նրա թեմաներն են՝ ժամանակ, Աստված, սեր, ատելություն, մահ, Հարություն: Նա խորհրդապաշտ է և միշտ գտնվում է փրկություն գտնելու ճանապարհին՝ երաժշտության միջոցով. «Ինձ թվում է, որ ես ամբողջ ընթացքում իմ հոգու միջով ճամփորդում եմ ու միշտ ավելի ու ավելի հեռուն»:

Սոֆյա Գուբայդուլինան մեր ժամանակների ամենանշանավոր կոմպոզիտորներից է: Նրան ճանաչում և մեծարում են ողջ աշխարհում: Իմաստուն ու խորաթափանց այս կինը, որ նստած է դիմացդ ու ավելի շատ աներևույթ էակի է նման, քան մարդու, հաջորդ վայրկյանին հանկարծ կայտառանում է աղջնակի պես:

1992 թվականին Համբուրգ տեղափոխվեց, քանի որ Մոսկվայում այլևս չէր դիմանում: «Քայլում էի փողոցով և չարություն էի զգում»: Այնտեղ վերադառնում է ժամանակ առ ժամանակ, երբ իր ստեղածագործություններից պետք է կատարվի, վերջին անգամ Նովոսիբիրսկում է եղել:

Նրա հարևանուհին՝ ռուս կոմպոզիտոր Վիկտոր Սուսլինի այրին է նրա համար խանութից անհրաժեշտ գնումներն անում ու նաև հետևում է՝ արդյոք շերտավարագույրները շարժվում են:

Գուբայդուլինան գերմաներեն հասկանում է, բայց գերադասում է ռուսերեն խոսել, այդ պառճառով նրան թարգմանում է մի ռուս երաժշտագետ: «Որքա՞ն ժամանակ կարող եք տրամադրել հարցազրույցին›»: «Որքան ուժերս հերիքեն»:

SZ - Magazin-Յութուբում Ձեր առաջին ջութակի կոնցերտի՝ Offertorium-ի տեսանյութի տակ մի օգտատեր գրել է, որ այն մաթեմատիկայի քննություն է հիշեցնում:

Սոֆյա Գուբայդուլինա-Մաթեմատիկայի քննությու՞ն, ի՞նչ իմաստով:

SZ - Չգիտեմ, ես դա Ձեզնից էի ցանկանում իմանալ:

Ս.Գ - Թող իմ ասածը Ձեզ չբարկացնի, բայց ինքս նույնպես չեմ ըմբռնում ասվածը:

SZ - Ձեր ստեղծագործություններից շատերը մաթեմատիկական տրամաբանությամբ են գրված: Հավանաբար այդ թվային սիմվոլների մասին է խոսքը:

Ս.Գ - Դրանք ավելի շուտ թվաբանական են, քան մեթեմատիկական, բայց ես գիտեմ՝ Դուք ինչ նկատի ունեք: Ես պետք է իմ ինտուիցիան սանձեմ ՝ նրան ենթարկելով ձևին: Իմ ստեղծագործություններից շատերը ըստ Ֆիբոնաչիի հաջորդականության[1] են կառուցված, ըստ Ոսկե հատման, բայց այնուամենայնիվ, այս երաժշտության հիմքում իմ երևակայություն է: Դուք պետք է իմանաք, որ ես ավելի զգայական անձնավորություն եմ, քան ինտելեկտուալ և երբ ստեղծագործում եմ, իմ ըմբռնումն ու երևակայությունը կռվի են բռնվում: Ի վերջո խոսքն այն մասին է, որ պետք է գտնել Ազատության և Ձևի սինթեզը: Մինչ այսօր այն Բախից անթերի ոչ մեկ չի արել:

SZ - Նախանձու՞մ եք դրա համար Բախին:

Ս.Գ - Ես հիանում եմ նրանով և երբեք ինձ նրա հետ նույն շարքին չեմ դասի:

SZ - Կցանկանայի մեջբերել Ձեր գործի տեսագրության տակ գրված մեկ այլ մեկնաբանություն ևս՝ «այս երաժշտությունը դժվար է լսել, բայց միանշանակ արժի»:

Ս.Գ - Դե այո, երաժշտություն լսելիս պետք է կենտրոնանալ, հակառակ դեպքում կարելի է երաժշտությունն ընդհանրապես չլսել: Երաժշտությունը զուգահեռ իրականությունը ստեղծելու առաջադրանք ունի, որը առօրիայում ուղղորդում է դեպի հոգևոր տարածք: Այն հենց այնպես չի անցնում, այն ուշադրություն է պահանջում:

SZ - Մեկնաբանություններում նաև բանավեճեր էր առաջացել, թե արդյոք հնարավոր է, որ ինչ-որ բան հավասարապես և գեղեցիկ, և լարված լինի, կամ լարվածությունը կարո՞ղ է արդյոք պայման լինել գեղեցկության ստեղծման համար:

Ս.Գ - Յուրաքանչյուր մարդ ձգտում է գեղեցիկ կյանքի: Բայց առանց դժվարությունների կյանքը խորություն չունի: Այդ պատճառով արվեստը պետք է հակասական լինի՝ այսինքն և լարված և թեթև: Չէ որ այդպես է, որ մի կողմից մարդիկ դարեր ի վեր ջանք են գործադարում ազատ լինելու համար, մյուս կողմից մենք մշտապես փորձում ենք ուրիշների ազատությունը սահմանափակել և սեփական կամքը ուրիշներին թելադրել: Գոյություն ունի ազատություն ինչ-որ բանից և ազատություն հանուն ինչ-որ բանի:

SZ - Դա ի՞նչ կապ ունի Ձեր երաժշտության հետ:

Ս.Գ - Երաժշտություն լսելիս էլ նույն բանն է տեղի ունենում՝ մարդը պետք է ուրիշների ազդեցությունից զերծ լինի, որպեսզի ամեն ինչ ճշգրիտ ընմբռնի, մյուս կողմից երաժշտությունը դժվար է հասկանալ առանց մեծ քանակությամբ էներգիա ծախսելու: Նա ով դրան պատրատ չէ, երբեք չի հասնի իմ երաժշտության արմատներին: Արվեստի գործը ժամանակի էության արարումն է: Այդ ժամանակը կարող է ձեռք բերվել միայն հավատքի կամ էլ հենց արվեստի մեջ: Այդ պատճառով ինձ համար համերգի ժամանակ կարևոր է, որ հանդիսատեսի մեջ լինեն մարդիկ, որոնք պատրաստ են երաժշտությունն աներկբայորեն ներս թողնել: Ինձ դուր չի գալիս, երբ մարդիկ վազում են համերգի, երբ հոգնած են, սթրեսային կամ անուշադիր են, որովհետև քաղաքակրթությունը 21-րդ դարում և կյանքն այդտեղ նրանց ամբողջովին քամել է:

SZ - Այս ամենը շատ հոռետեսական հնչեց:

Ս.Գ - Ես վատատես եմ: Եվ այդպիսի մարդիկ խանգարում են: Մեկ այդպիսի ունկնդիրը բավական է, որպեսզի փչանա ամբողջ մթնոլորտը: Նա ներքին անհանգստություն է տարածում ու վարակում է դրանով մյուսներին:

S.Z - Աննա-Սոֆի Մութթերը[2] մի անգամ Ձեր մասին ասել է՝ նրա երաժշտությունը տեսական է ու բարդ , բայց այնպես, որ այդ բարդությունը առաջին պլանում չի: Նրան հաջողվում է արբեցնել ունկնդրին: Ձեզ համար կարևո՞ր է , որ հանդիսատեսը Ձեր ստեղծագործությունների կամ ընդհանրապես դասական երաժշտությանը ծանոթ լինի:

Ս.Գ - Ինձ համար միևնույն է: Երաժշտական կրթությունն այստեղ ոչ մի դեր չի խաղում: Ես կարևորում եմ այն, որ լսողը բաց լինի երաժշտության հագևոր արմատը ըմբռնելու համար:

SZ - Ասվածը վերաբերում է նաև երեխաների՞ն:

Ս.Գ - Այո, երեխաները երաժշտությունը հաճախ ավելի լավ են հասկանում քան մեծահասակները: Նրանք միամտորեն են ոգևորվում՝ առանց այդ ոգևավորվածությունը բացատրել կարողանալու:

SZ - Մի անգամ ասել եք, որ ուժը լռության մեջ է: Ի՞նչ նկատի ունեք:

Ս.Գ - Կարծում եմ՝ կյանքի իմաստը կարելի է զգալ և հասկանալ միայն լռության մեջ: Եվ ասվածով նկատի չունեմ միայն սեփական կյանքը, այլ ողջ արարաչագործությունը, տիեզերքի իմաստը:

Աշխարհի շնչառությունը լսելու համար լռություն է պետք: Ինձ համար երաժշտություն ստեղծելու առաջին նախապայմանն է լռությունը: Երբ ես նստում եմ փակ սենյակում, ոչինչ չեմ լսում: Պետք է դուրս գամ, ականջ դնեմ բնությանն ու տիեզերքին, միայն այդ ժամանակ է իմ մեջ ինչ-որ բան հնչում ու միայն այդ ժամանակ կարող եմ վերադառնալ աշխատասեղանի մոտ ու գրի առնել լսածս:

SZ - Դուք տասնամյակներ շարունակ ապրել եք Մոսկվայում, մեգապոլիսում: Հավանաբար Ձեզ համար ծանր է եղել:

Ս.Գ - Ես Մոսկվայում էլ էի լռություն փնտրում: Քայլում էի այգիներում կամ մետրոյով քաղաքից դուրս էի գնում որպեսզի զբոսնեի անտառներում: Դա իմ փրկություն էր, հակառակ դեպքում ես ոչ մի նոտա չէի կարողանա գրել:

 SZ - Դաշնամուրի մո՞տ եք ստեղծագործում:

Ս.Գ - Ոչ: Դաշնամուրի մոտ ինքս ինձ համար Բախ, Բեթհովեն, Հայդն, Չայկովսկի եմ նվագում: Իսկ երաժշտությունը գրում եմ գրասեղանի դիմաց նստած, սկզբում ես այն լսում եմ գլխումս և հետո միանգամից գրի եմ առնում:

SZ - Այդ աշխատանքը Ձեզ հիմա ավելի դժվա՞ր է տրվում, քան 10-20 տարի առաջ:

Ս.Գ - Այո: 90-ին եմ մոտենում: Եվ բնությանը լսելն ավելի ու ավելի դժվար է դառնում, քանի որ աղմուկն ավելանում է: Ինչքան մեծանում եմ, այնքան լռություն գտնելու համար ավելի մեծ ջանքեր եմ գործադրում, քանի որ այն անհետանում է, որովհետեև ամեն բան նյարդային է՝ լի շեղումներով և տեղեկատվությամբ: Ես ուզում եմ իրերի արմատներին հասնել, բայց ճանապարհը լի է խոչընդոտներով: Շատ կուզեի ունակ լինել ընկալելու ու լսելու աշխարհն այնպես ինչպես կա՝ մի կողմ թողնելով կողմնակի ամեն բան: Երաժշտություն ստեղծելու գործընթացը իմ նահատակությունն է, իմ զոհաբերությունը: Երբ ես ստեղծագործում եմ, կրում եմ Քրիստոսի խաչը: Իմ ամբողջ ուժը տալիս եմ ստեղծագործելուն:

SZ - Ինչպե՞ս է հնչում տիեզերքը:

Ս.Գ - Ես այն բառերով չեմ կարող նկարագրել, դրա համար էլ գրում եմ երաժշտություն:

SZ - Այնուամենայնիվ Դուք կարող եք բացատրել, թե ի՞նչ եք զգում:

Ս.Գ - Մի անգամ մեծ արագությամբ վազում էի անտառով, երբ հանկարծ արևը կապույտ սկավառակի վերածվեց, կապույտ սկավառակ փայլուն եզրով, որից արձակվում էին շողքեր բոլոր ուղղություններով: Միգուցե դա նրա հետ էր կապված, որ ես շատ արագ էի վազում, քան կարող էի այդ տարիքում: Ամեն դեպքում ես այնտեղ պարզապես կանգ առա ու սևեռուն նայեցի երկնքին, և հետևում էի, թե ինչպես է արևը սկսում պարել: Գեղեցիկ էր, աստվածային անգինություն: Ես անմիջապես տուն գնացի և փորձեցի տեսածս ֆլաժոլետային ձևով գրի առնել: Այն չստացվեց, բայց միևնույն է՝ կարևորը ես իմ սեփական աչքով տեսել էի դա: Այսպիսի բան համերգին հնարավոր չի, սա միայն բնության մեջ կարող է պատահել:

SZ - Ի դեպ, Դուք ու՞մ համար եք ստեղծագործում:

Ս.Գ - Աստծու:

SZ - Միա՞յն:

Ս.Գ - Նաև հանդիսատեսի համար: Բայց ամենաառաջինը Աստծու համար: Երաժշտություն ստեղծելիս ես աղոթում եմ, ավելի ճիշտ՝ խոսում եմ Աստծո հետ:

SZ - «Կյանքի ու գոյություն ունեցող ամեն բանի հիմքում ցավն է»: Սա Ձեր խոսքերն են: «Ինձ թվում է՝ մեր սիրելի Աստված այս աշխարհը որպես առաջին մեծ զոհ է ստեղծել»: Որտեղի՞ց եք ավելի շատ ուժ ստանում՝ հավատից թե կասկածից:

Ս.Գ - Հավատի և կասկածի մասին իմ և Աստծու երկխոսությունից:

SZ - Երաժշտությամբ միջոցո՞վ եք շփվում, թե՞ բառերի:

Ս.Գ - Եվ մեկի, և մյուսի: Կարևորը՝ չպետք է միայն ինքդ քեզ հետ խոսել: Միայն այդ ժամանակ կարող է առաջանալ իրական երկխոսություն, մի տարածք, որը հնչում է:

SZ - Մի առիթով Դուք ասել եք՝ «Արվեստը կարող է կյանքի ստակատոյում լեգատոն նրանում վերականգնել»: Ասել կուզի՝ կապող և հավասարակշռող պահը: Դուք կարծում եք որ գնալով ավելի քիչ մարդիկ են դասական երաժշտությամբ հետաքրքրվում, որովհետև գնալով ավելի քիչ մարդի՞կ են Աստծուն հավատում:

Ս.Գ - Դարեր շարունակ մարդիկ հավատացել են Աստվածների: Նրանք երկինք են նայել ու այնտեղ ուժեր են տեսել, որ մտածելու տեղիք են տվել: Լուսավորությունից հետո՝ այսինքն 300 տարուց ի վեր, մենք այդ տրանսցենդենտ տարածքը մաս առ մաս կորցրել ենք: Հիմա մեզ մնացել է միայն երկիրը, մենք ինքներս մեզ պետք է օգնենք: Ցավոք մարդկանց մեծ մասն ինքն իր անձը շատ է կարևորում, ամբարտավան է, մեծամիտ ու վստահ, որ կկարողանա իր բոլոր խնդիրները միայնակ լուծել: Եթե ինձ հարցնեք, ես կասեմ, որ այդ պահվածքը համոզիչ չեմ համարում: Առանց հավատի կյանքն իմաստ չունի:

SZ - Ընդունու՞մ եք այն երաժշտությունը, որտեղ Աստված չէ ելակետը:

Ս.Գ - Հարցը սխալ է ձևակերպված, քանի որ ես հավատում եմ, որ յուրաքանչյուր երաժշտություն, որպես վերջին հանգրվան, Աստծուն է վերաբերում, նաև քայլերթներն ու պարերը: Ես միանշանակ համոզված եմ, որ նաև կոմպոզիտորը, որը Աստծուն չի հավատում, վերջիվերջո Աստծուն որպես ելակետ ունի, նույնիսկ եթե դա չի գիտակցում:

SZ - Նաև փոփ երաժշտություն ստեղծողնե՞րը:

Ս.Գ - Այո, բայց ես փոփ երաժշտություն չեմ լսում, այն ինձ տխրեցնում է:

SZ - Երաժշտությունը կարո՞ղ է Ձեզ դրդել լաց լինել:

Ս.Գ - Իհարկե, կարծում եմ, որ շատ կարևոր է, որ երաժշտությունը մարդուն բերի դրան: Իմ դեպքում դա ամենաշատը կախված է կատարումից, մեկնաբանությունից:

SZ - Ինչի՞ վրա եք այս պահին աշխատում:

Ս.Գ - Չեմ կարող ասել:

SZ - Ի՞նչ տեսք ունի Ձեր սովորական աշխատանքային օրը:

Ս.Գ - Ոչ մի ռիթմ չկա, քանի որ ես կախման մեջ եմ միայն մի բանից՝ արդյոք ես իմ ներսում ինչ-որ բան ընկալում եմ, թե՝ ոչ: Ես ինձ թույլ չեմ տալիս ստեղծագործել, երբ զգում եմ, որ բավականաչափ ուշադիր չեմ: Երաժշտությունը սրբություն է, ես չեմ կարող դրան իմիջիայլոց վերաբերվել: Երբեմն ինձ խանգարում են առօրյա բաները՝ պայմանավորվածությունը բժշկի հետ կամ հեռախոսը: Վերջին ժամանակներս ես ավելի շատ ստեղծագործում եմ գիշերները:

SZ - Ինչպե՞ս կնկարագրեք Ձեր երաժշտությունը մի մարդու, որն այն երբեք չի լսել:

Ս.Գ - Ես դա չէի անի, որովհետև անիմաստ է: Ով հետաքրքրվում է երաժշտությամբ, պետք է գա համերգի: Մենք համապատասխան բառապաշար չունենք, որով կկարողանանք երաժշտությունը նկարագրել: Եթե փորձենք երաժշտության նման բարձր արժեքը բառերի վերածել, ապա այն կկորցնի իր ուժը, կդառնա միանշանակ և կանհետանա:

SZ - Դուք մեծացել եք Սովետական միության տարիներին: Ինչպես Մոսկվայի կոնսերվատորիայում, այնպես էլ բրեժնևյան լճացման տարիներին ԿԳԲ-ականները խուզարկել են Ձեր բնակարանը՝ արգելված երաժշտություն տարածելու հիմքով:

Ս.Գ - Այո, հանրակացարանում նրանք արգելված գրառումներ էին փնտրել ու չէին գտել: Ես դրանք խորն էի թաքցրել: Ավելի ուշ նրանք իմ բնակարանում գրականություն էին փնտրում՝ կրոնական և քաղաքական գրքեր արևմուտքից, բայց դրանք էլ չգտան:

SZ - 60-70-ականներին Ձեր ստեղծագործությունները արգելված էին: Դուք ապրում էիք մեկ սենյականոց բնակարանում և հազիվ էիք գումար վաստակում: Կոմպոզիտուր Նիկոլայ Կարետնիկովը այդ ժամանակների մասին ասել է, որ Դուք այն սովից և հյուծվածությունից թափանցիկ էիք դարձել:

Ս.Գ - Վատ ժամանակներ էին: Հաճախ պատահում էր, որ նվագախումբը կամ երաժիշտները պարապում էին ու վերջին պահին համերգն արգելվում էր: Դա ոչ թե ինձ, այլ երաժիշտների համար էր ողբերգական:

SZ - Կարելի է ասել, որ այստեղ խոսքը ոչ միայն գումարի մասին էր, այլ նաև ինքնարտահայտման, ինքնության և ճանաչման: Ինչպե՞ս Ձեզ հաջողվեց տարակուսանքի մեջ չհայտնվել այն ժամանակ, երբ մարդը ու նրա ստեղծագործականությունը ճնշումների էին ենթարկվում:

Ս.Գ - Շատ բարդ ժամանակներ էին, բայց ի՞նչ կարող էի անել: Որպեսզի գումար վաստակեի, ֆիլմերի համար էի երաժշտություն գրում՝ շարունակելով իհարկե աշխատանքը նաև իմ մյուս գործերի վրա: Մի մոռացեք, ես ստեղծագործում եմ Աստծու համար, և նա ինձ լսեց: Ինձ համար ստեղծագործելն ընդհանրապես արդեն իսկ մխիթարություն էր:

SZ - Ինչի՞ համար էին Ձեզ մեղադրում: Ինչ էին ասում Ձեր երաժշտության մասին:

Ս.Գ - Շատ մռայլ է, շատ հոգևոր, չի համապատասխանում սոցռեալիզմի ոգուն: Բայց իհարկե հարցը միայն իմ երաժշտությունը չէր, հարցը իմ անձն էր: Ինձ դիտարկում էին որպես մի մարդու, որն ազատության է ձգտում: Դրանով ես նյարդայանացնում էի իշխանավորներին:

SZ - Մոսկվայի կոնսերվատորիան ավարտելու կապակացությամբ կոմպոզիտոր Դմիտրի Շոստակովիչը ոգևորեց ու հորդորեց Ձեզ շարունակել Ձեր «սխալ ճանապարհը»:

Այո նա ինձ քաջալերեց, ընդ որում իր լսած սիմֆոնիան իմ կատարմամբ այնքան էլ լավը չէր: Բայց կարծում եմ նա դրա մեջ ինչ որ բան էր գտել: Ցավոք, մենք միայն այդ մեկ անգամն ենք հանդիպել:

SZ - 1960 թվականին նա դարձավ Կումունիստական կուսակցություն անդամ: Ինչպե՞ս վերաբերվեցիք դրան:

Ս.Գ - Իր դեպքում իրավիճակը բոլորովին այլ էր. դա կյանքի ու մահվան հարց էր: Նա ընտրություն չուներ:

SZ - Կարո՞ղ եք հետ նայելով անազատության տարիներին՝ ինչ-որ դրական բան նշմարել:

Ս.Գ - Իհարկե, այդ 70 տարին էքսպերիմենտ էր: Ռուսաստանում մարդիկ փորձում էին թույլ տալ կյանքի ուտոպիա՝ առանց իրականության շահագործման: Նրանք այն ձախողեցին, նրանք պետք է այն ձախողեին: Բայց, չնայած անազատությանը, կային նաև առավելություններ, օրինակ՝ ես ստացել եմ երաժշտական շատ լավ կրթություն որպես դաշնակահարուհի, որպես կոմպոզիտոր, հետագայում որպես ասպիրանտ, առանց դրա համար վճարելու:

SZ - Մի անգամ Դուք ասել եք՝ «Մենք գլոբալիզացված աշխարհում ենք ապրում, որտեղ մարդը ակտիվորեն մասնկացում է իր ինքնասպանության նախապատրաստություններին:

Ս.Գ - Այո, ես կարծում եմ, որ մենք միշտ պատրաստ ենք ինքներս մեզ ոչնչացնել: Մենք այնքան շատ զենքեր ենք հնարել, որ մի խենթի դա կբավականեցնի աշխարհը ոչնչացնելու համար: Միաժամանակ նաև մտածում եմ, որ մի անհասկանալի հրճվանք խլել է մարդկանց ինքնատիրապետումը: Ես վստահ եմ, որ մենք անդունդի եզրին ենք կանգնած: Երևի ցած կգլորվենք կամ էլ կհաղթահարենք, մենք չգիտենք թե մեզ ինչ է սպասվում:

SZ - Շատ մարդիկ, որոնք մահվանը մոտ են եղել, խոսում են ինչ-որ պայծառ լույսի մասին: Ի՞նչ եք կարծում «վերջն» ուղեկցվում է արդյոք նաև երաժշտությամբ կամ ձայներով:

Ս.Գ - Դա չգիտեմ, ես դեռ ապրում եմ, բայց կարող եմ միանշանակ ասել, որ քանի տիեզերքը գոյություն ունի, երաժշտությունը կհնչի: Եվ երբ հոգին հավերժ ապրում է, նա հավերժ էլ հնչում է:

SZ - Կա՞ մի բան, որին նույն կիրքով եք վերաբերվում, ինչ երաժշտությանը:

Ս.Գ - Ոչ, նախ որովհետև իմ ուժը միայն երաժշտության համար է բավականացնում, և հետո, երաժշտությունը շատ խանդոտ կլիներ:

[1] Ֆիբոնաչիի թվեր կամ Ֆիբոնաչիի հաջորդականություն, թվային հաջորդականություն, որում առաջին երկու թվերն են 0 և 1, իսկ յուրաքանչյուր հաջորդ թիվը հավասար է նախորդ երկու թվերի գումարին։

[2] Գերմանացի ջութակահարուհի:

Հարցազրույցը՝ Թոբիաս Հաբերլիի

Լուսանկարը՝ Իգրիդ ֆոն Քրուզե

Գերմաներենից թարգմանեց Անի Պողոսյանը