Դիանա Աֆյան. Ծովից ծով Հայաստան

Քթի տակ «Երևանը տուն ու շենք չէ, Երևանը մենք ենք․․․» երգելով՝ նայում եմ հորիզոնում մթության մեջ կուլ գնացող լուսնին։ Երեկվա փոթորիկից հետո ծովը այսօր խաղաղ է։ Դիտավորյալ այնպես եմ նստել, որ ալիքները վախվորած գալիս հասնում են ոտքերիս ու, մեղմիկ շոյելով, ամոթխած հետ փախչում։ Հեռվում ճռճռում է հին պատեֆոնը,  Ֆորշի ձայնը հազիվ է լսվում․․․ անորակ պատեֆոն դուրս եկավ, պիտի Վերնիսաժից մի հատ հին սովետականը գնեի․․․ Jack-ի համն էլ արդեն էն չի, հոգուս վրա ինչ որ անհասկանալի տխրություն է բերում։ Երկնքում էլ` ճայեր, լաչառ ճայեր․․․ չէ, մեր Սևանի ճայերին չեն հասնի․ մերոնք ավելի սիրուն են․․․ սրանց ձայնը մի տեսակ զիլ չի, ջոնաթանլիվինգստոն ճայեր են․․․ լուսինն էլ էն չի, մի տեսակ խամրած է․․․ ծովն էլ․․․ էս սիգարն էլ չհասկացա, թե ինչո՞ւ սենց խոնավացավ․․․

- Մի ծովն ի՞նչ էր, որ ինձ չթողեցիր, Տե՛ր Աստված․․․

Վերջերս ծերության նախանշաններ եմ նկատել։ Չէ՛, առաջ էլ էի ինքս ինձ հետ խոսում։ Նորմալ, բնական երևույթ է։ Հատկապես, երբ ուրիշների հետ խոսելու բան էլ չկա․․․ ուրիշներ էլ չկան, ոչ մեկն էլ չկա։ Ով էլ կար՝ էլ չկա․․․ Հիմա էլ սկսել եմ Աստծո հետ խոսել։ Լավ չի, հեչ լավ չի, ծերանում ես, Ավե՛տ ջան․․․ Չնայած մայրս երևի ուրախ կլինի, որ իմանա։ Կասի՝

- Ավետ ջան, ի՞նչ ես ընդիմանում անխուսափելիին, լինելու բանը լինելու է...

Չէ, մայրս այդպես չի ասի։ Կասի՝

- Ավետ ջան, էն, ինչ հիմա ունես, քո շնորհքն ա, ինչ որ չունես, էլի քո շնորհքն ա: Ամենը քո որոշման կամ քո թամբալության ու անլրջության արդյունքն ա։ Ու չհակաճառե՛ս, գիտես, որ ճիշտ եմ:

Էհ, մամ ջան, գիտես, որ հետդ համաձայնվելու եմ ու մեկ է իմ կարծիքին մնամ: Հա, ի՞նչ էի ասում՝

- Մի ծովն ի՞նչ էր, որ ինձ չթողեցիր, Տե՛ր Աստված, որ հիմա չգայի էս օտար ծովի մոտ ․․․

Չնայած, Աստված այս հարցում մեղավոր չէ, ես էլ հո լավ գիտեմ, թե ոնց ենք մենք մեր ծովերը կորցրել․․․ իմ աչքերով եմ տեսել։ Գուգոյի ծով կապույտ աչքերը... Հակոբի ծով կանաչ աչքերը... Լևոնի աչքերը չեմ հիշում ինչ գույն էին․․․ երևի էլի ծովագույն․․․ ծովից ծով Հայաստանի գույն։

Երազի՜, իմ երկիր հայրենի, հոգսերդ շատ, հույսդ մեծ․․․ սենց էլ բան կլինի, մեռանք երազելով․․․ մեռա՞նք․․․ մեռան․․․ մեռնում են․․․ երազելով։

- Լավ ծով չունենք՝ չունենք, բա ինձ ինչո՞ւ այստեղ թողեցիր, Տե՛ր Աստված։ Որ գամ օտար ծովի ափին նստեմ ու սենց ինքս ինձ հետ կռիվ տա՞մ։ Ասենք էն կապույտ աչքերով Գուգոյին ինչո՞ւ իմ տեղը չթողեցիր։ Բա կանաչ աչքերով Հակոբի՞ն․․․ կամ ծովագույն աչքերով Լևոնի՞ն։ Որովհետև երազո՞ւմ էր։ Որովհետև երազո՞ւմ էին։ Ծովից ծով Հայաստանի մասին էին երազում։ Երազի՜, իմ երկիր, երազի՜․․․

Անսլուխ եմ: Ո՛չ երգածս է մի բան, ո՛չ լսածս, ո՛չ էլ երազածս․․․ Աչքերս էլ սև են․․․ 

Երեկվա փոթորիկից հետո ծովն այսօր խաղաղ է։ Հեչ լավ չի. ականջներիս մեջ պայթունների ու կրակոցների ձայնը խլացնող փոթորիկ չկա․․․

- Մի ծովն ի՞նչ էր, որ չթողեցիր...

 ****

Վաղուց չէի ծխել: Խոհանոցից թռցրի Գուգոյի սիգարետը ու տան աղմուկից ազատվելու պատրվակով դուրս թռա բակ: Ոտքերս ակամայից տարան այգու կողմ: Հիմա էլ մի անկյունում կանգնած փորձում եմ դեռահասի պես թաքուն ծխել, որ ոչ ոք չնկատի:

Հեռվից դեռ լսում եմ թոռներիս ուրախ ու անհոգ ծլվլոցը: Նանեն էլ իբր փորձում է թոռներին սաստել: Թե հիմա ո՞ր թոռն է տատին լսում: Ժպտացի: Խորը շունչ քաշեցի: Անձրևից խոնավացած հողի հոտը, խառնվելով այգում բուսնած վայրի խոտերի ու ծաղիկների հոտի հետ, լցվեց թոքերս: Կարծես կանգնած լինեմ երկու տարբեր իրականությունների հատման կետում: Մի բուռ կարոտ ու հիշողություն եմ ծխում, երջանկություն արտաշնչում. այո՛, քսան տարի բացակայելուց հետո բոլորս հավաքվել ենք մեր պապական տանը և նշում ենք... արդեն չեմ էլ հիշում, թե ինչ: Կարևոր չէ: Կարևորը միասին ենք: Այստեղ ենք:   

Աչքս ընկավ չորացած ծիրանենու տակ հավաքած հին իրերին: Մոտեցա: Հարսս իր կարճ խելքով մաքրություն է արել՝  տան բոլոր հին իրերը հավաքել, կուտակել է այգու մի անկյունում, որ իբր ոտքի տակ չընկնեն ու բակը կոկիկ տեսք ունենա: Աթոռն էլ:

Ա՛խ, էդ աթոռը... Ամբողջ մարմնովս մի ծանոթ դող անցավ: Ջահել հարսը որտեղի՞ց պիտի իմանար, թե աթոռը ի՜նչ հիշողություններ կարող է արթնացնել իր հոգում:

Երիտասարդ էի, փախել էի օտար ափեր հոգուս փոթորիկները խլացնելու... հետո որոշեցի հետ գալ Հայաստան, ամուսնանալ ու տեղափոխվել Արզնի, պապական հին տանը ապրելու: Տունը դատարկ էր, գրեթե դատարկ... միայն պապիս ձեռքով պատրաստած ինքնաշեն աթոռն էր, մի փոքր սեղան ու թախտ: Ինչ-որ հիմար պատրվակով Նանեին համոզեցի, բերեցի այստեղ, հենց հյուրասենյակի մեջտեղում նստեցրի այս աթոռին, ծնկեցի դիմացը ու խոստովանեցի... Ամուսնացանք: Երջանիկ էինք, մեր սեփական անկյունն ունեինք, խելքներիս ինչ փչում էր՝ անում էինք երկու խելառ արվեստագետներով: Հետո բարեկամներից ամեն մեկը մի բան նվիրեց և շատ կարճ ժամանակում տուն դարձանք: Ընդունվեցի իսկական աշխատանքի: Սպասում էինք Գուգոյիս ծնվելուն: Կյանքը ընթանում էր իր հունով, ու ինչպես բոլոր ընտանիքները, մենք էլ մի երեկո խորհուրդ արեցինք և որոշեցինք, որ արդեն ամոթ է, որ մեր հյուրերը հին ինքնաշեն աթոռին կամ էլ թախտին նստեն: Խնայողություններից գումար հատկացրինք և արժանավայել աթոռներ գնեցինք: Տուն է, պետք կգա:

Պապիս աթոռն էլ լուռ, առանց խոսելու ու քննարկելու դրեցինք հյուրասենյակի անկյունում: Կատակով ասում էինք, որ մի հիսուն տարուց թանկ կվաճառենք` որպես թանգարանային նմուշ: Աթոռը սկզբում խնամքով կանգնած էր սենյակի անկյունում, հետո անձնվիրաբար ծառայում էր Գուգոյիս՝ մի օր խաղաթաքստոց էր, մի օր՝ գահ: Հետո Հակոբինս էր, հետո Լևոնինս... Հետո երկար տարիներ եղել է իմ ընկերը պատշգամբում․ միասին սրճել ենք, գարեջուր ենք խմել, վայելել անձրևի ու խոնավ հողի բուրմունքը, պատսպարվել արևից, կարդացել, զրուցել, վիճել, երազել: Ժամանակ առ ժամանակ էլ խնամքով ներկում, ձգում ու փայլեցնում էի: Նանեն էլ, տեսնելով, որ անկախ ամեն ինչից այդ աթոռը շարունակում է կարևոր դիրք ունենալ մեր տանը, գունավոր բարձ էր կարել, կապել աթոռին, որ ավելի հարմարավետ լինի: Սերը տենց բան է՝ գունավոր, փափուկ, չոր, հին աթոռին կապած:

Տարիներն անցնում էին, մի օր ուրախ էինք, մի օր՝ տխուր, մի օր հարուստ էինք, մի օր՝ աղքատ, բայց երկու բան էր մեր տանը անփոփոխ՝ իմ ու Նանեի սերը և պապիցս մնացած աթոռը: Աթոռն էր մեր երջանիկ ու դժբախտ օրերի ականատեսը, մեր կյանքի ընթացքի լուռ վկան: Երբ երկրից գնում էինք, կատակով ասացի, որ աթոռն էլ եմ հետս տանելու... Կինս էլ կես կատակ, կես լուրջ ասաց, որ ավելի լավ է` թողնեմ գյուղում, որ հետ գալու պատրվակ ունենամ... Այո՛, կանայք երբեմն պայծառատես են լինում, բայց երբեմն, ու ոչ բոլորը:

Հիմա էլ այգու մի անկյունում մոռացված ու անտեսված սպասում է ինձ: Համբերատար: Լուռ: Կոկորդս սեղմվեց, հազեցի: Ինքս ինձ խաբեցի, թե բա վաղուց չես ծխել՝ դրանից է...

- Նանե՜, այ Նանե՜, տես թոռներիցդ ո՞վ է ազատ, ասա գործիքներս բերի... աթոռիս մեջքը պիտի ուղղեմ մի տեսակ ծռվել է, թուլացել ու ճոճվում է...

Իմ պապերն են քեզ շահել, իմ եղբայրքն են քեզ պահել, քոնն են որդիք իմ ջահել... էհ, նույն անսլուխն եմ, ո՛չ երգածս է մի բան, ո՛չ լսածս, ո՛չ էլ երազածս․․․ չնայած, չէ՛, կարծես թե արդեն երազել գիտեմ... ծովեր էլ ունեմ... իմ սեփական ծովից ծով Հայաստանն էլ ունեմ:

 

 

Դիանա Աֆյան

  • Hits: 3056

Կայքը գործում է ՀՀ մշակույթի նախարարության աջակցությամբ։

© 2021 Cultural.am. Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են ՀՀ օրենսդրությամբ: Կայքի հրապարակումների մասնակի կամ ամբողջական օգտագործման ժամանակ հղումը կայքին պարտադիր է: